Gerben D.
Wijnja
De
Kersttijd
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
Cover kerstnummer eerste jaargang van geïllustreerd weekblad
De Stad Amsterdam van 20 december 1921.
Cover geïllustreerd weekblad Het Noorden van 25 december
1936
Bron: weekblad De Stad Amsterdam van 22 december 1921.
Reclame voor de kersteditie van het weekblad De Stad Amsterdam van
13 december 1921.
Oempa's in Amsterdam Oud-Zuid, bron: het weekblad De Stad Amsterdam van
27 december 1921.
Foto 22 kerstpuzzel van het weekblad De Stad Amsterdam van
27 december 1921.
Het Leger der Heils in de kerstperiode, bron: het weekblad De Stad Amsterdam van
27 december 1921.
Kerstboomen-markt
op den Singel
Amsterdam
Bron: geïllustreerd weekblad De Stad Amsterdam
van 23 december 1927
Kerstbomenmarkt
Amsterdam
Bron: geïllustreerd weekblad De Stad Amsterdam
van 23 december 1932
Kerstmis in Amsterdam
Bron: weekblad Katholieke Illustratie van 20 december 1933.
Ets van illustrator G. Heuer uit vervlogen kersttijden.
Vier afbeeldingen gedateerd 23 december 1932, de bron is bij
ons niet bekend.
Bron: geïllustreerd weekblad Het Noorden van
25 december 1936.
Bron: geïllustreerd weekblad Het Noorden van 25 december 1936.
Advertentie uit het weekblad de Katholieke Illustratie van
1938.
Ansichtkaart van Anton Pieck in de serie Voor het Kind van
1949.
Op de achterzijde staat voorgedrukt Zalig Kerstfeest, Zalig
Nieuwjaar.
Illustratie
op een kerstverpakking uit een kerstpakket van Douwe Egberts gedateerd jaren 60.
Cover
weekblad Libelle van december 1985.
Dromen
van een witte kerst
De
mythe van Charles Dickens' Christmas Carol
Waar komt dat
eigenlijk vandaan, die eeuwig gestelde wensdroom om met de kerstdagen
verrast te worden met een pak sneeuw? De oorsprong ervan ligt in een
klimatologisch wonder gedurende de eerste acht jaar van Charles
Dickens’ leven. Wat bijna onmogelijk lijkt, gebeurde: acht jaar
achtereen was er sprake van een witte kerst!
Het was de herinnering aan die sneeuwrijke jeugd die
Dickens ertoe bracht om in z’n wereldberoemde A Christmas Carol veel aandacht te schenken aan deze sfeervolle
witte neerslag. Het boek kwam uit in december 1843 en het was meteen een
groot succes. Het in rood gebonden boekje met goud op snee was
geproduceerd in zes weken. Binnen drie dagen waren er van dit “spookverhaal
voor Kerstmis” 6000 exemplaren verkocht. De toen 31 jarige Dickens
zei hierover: “een buitengewoon
succes
…
het grootste dat ik ooit heb
behaald, geloof ik.” Na de Bijbel is het het meest gelezen
kerstverhaal ter wereld.
Het werk van de populaire schrijver werd eenstemmig
toegejuicht. Robert Louis Stevenson, de schrijver van o.a. Desert Island, schreef:
“Ik
heb mijn ogen uitgehuild
…
ik ga nu goed doen en zal geen
tijd meer verliezen.” De al even beroemde auteur William Thackeray
verklaarde dat het een “nationaal
bezit” was, waarop men trots moest zijn en de Sunday
Times noemde het verhaal “subliem”.
Dickens schiep in z’n boek een onvergetelijk karakter,
de vrek Ebenezer Scrooge, die niet alleen grote invloed zou hebben op
sociale veranderingen, maar die ook het kerstfeest een andere inhoud
ging geven. Dickens, lijdend aan reumatiek, was een man met een sociaal
geweten. Hij hield met zijn boekje het christelijke Engeland een spiegel
voor. In oktober 1843 was hij in Manchester geconfronteerd met de
hartverscheurende armoede waarin de arbeidersklasse leefde en met het
totale gebrek aan onderwijs voor jongeren. Het tweede rapport van de
kinderarbeidscommissie was pas verschenen. Het had een beeld geschetst
van gezinnen die wegrotten in hun sloppen en die het leven schonken aan
kinderen voor wie er geen toekomst was. Uit een soort woede schreef
Charles Dickens zijn “Christmas
Carol”. De hiervoor al genoemde Scrooge was het symbool van het
pure kapitalisme en de schijnheiligheid van de kerk. Wanneer iemand de
vrek vertelt over het lot der armen vraagt hij: “Maar
zijn er geen gevangenissen? En geen werkhuizen?” En als een
arbeider opmerkt liever dood te gaan dan naar een werkhuis te moeten,
antwoordt de gierigaard luchtig: “Dan
moeten ze maar sterven. Dat is beter voor de overbevolking.”
Het verhaal maakte
dan ook diepe indruk in Engeland. Vele sociale wetten werden geïnspireerd
door de kracht van Dickens’ overtuiging. Toch heeft het boek ook
invloed gehad op de wijze waarop er nu kerstfeest wordt gevierd.
Natuurlijk werd in het boek nadrukkelijk gewezen op de noodzaak van
liefdadigheid. Maar Dickens schilderde toch ook een decembermaand vol
knusheid, geschenken, dansen, lekker eten e.d. Volgens veel Engelsen
heeft dit de aanzet gegeven tot een vrolijker en wereldser kerstfeest.
Het schiep ook het onvergetelijke beeld dat leidde tot de mythe dat een
goede kerst altijd wit moest zijn. Zo werden sneeuwtaferelen
standaardillustratie voor kerstproducten. De kerst- en nieuwjaarskaarten
zijn er een treffend voorbeeld van.
Een eeuw na Dickens’ schepping verwerkte Hollywood het
verhaal in een kerstfilm met Bing Crosby en Fred Astaire, Holiday Inn, met daarin de onvergetelijke song “I’m
Dreaming of a White Christmas”. Met name in de tweede wereldoorlog
maakte dit grote indruk op de wereld die hunkerde naar vrede wat
gesymboliseerd werd door de kerstgedachte. De film kreeg in 1954 een
vervolg en wel met de titel “White Christmas”. Is het dan ook vreemd dat wij dromen van een
witte kerst? Persoonlijk herinner ik me twee keer een eerste kerstdag
met een pak sneeuw. De oudste herinnering dateert van 1964. Ik weet nog
dat het tijdens de kerkdienst begon te sneeuwen. Een zacht gefluister
ging door de banken en mensen wezen voorzichtig naar de hoge kerkramen.
Grote vlokken dwarrelden omlaag terwijl het orgel ruiste en het volk
zong van Vrede op aarde. Zeventien jaar later, we woonden net in de
gerestaureerde veenpoldermolen van Sintjohannesga, was het weer raak en
werden we verrast met een witte kerst. Zouden we dit jaar een krijgen?
Het zal wel bij dromen blijven.
In Nederland wordt Charles Dickens’
geesteskind nog altijd gekoesterd. Het lijkt zelfs populairder
dan ooit tevoren. Kerstmarkten staan in het teken van Dickens of
die andere sfeerschepper. Ik bedoel dan Anton Pieck die de
Nederlandse versie van A
Christmas Carol, het beroemdste werk van Dickens,
illustreerde. Als geen ander wist Pieck de sfeer te treffen in
prachtige tekeningen. Meer werk van deze geliefde tekenaar is te
zien in zijn museum te Hattem. Een bezoek meer dan waard. We
hopen er voor deze site nog eens op terug te komen.
|
|
Uit
de oude doos - kerstboeken
Gerben D. Wijnja
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
Home |